کشف اسکلت 7 هزارساله در تهران

احسان یغمایی در گفت و گو با chn عنوان کرد: قدمت تهران با کشف یک اسکلت به 7 هزار سال نمی‌رسد

اوایل آذر امسال کشف اسکلت 7 هزاره در منطقه مولوی، تهرانی‌ها را هیجان‌زده کرد. سرپرست گروه باستان‌شناسی این کاوش هم آن را کشفی منحصر به فرد خواند که سابقه سکونت در محدوده شهری تهران را به هزاره پنجم پیش از میلاد می‌رساند. بااین وجود، این سوال همچنان به قوت خود باقی ماند، آیا می‌توان از کشف یک اسکلت و چند تکه سفال به این نتیجه رسید که قدمت یک مکان چقدر است؟ خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث فرهنگی - اوایل آذر امسال کشف اسکلت 7 هزار در منطقه مولوی، تهرانی‌ها را هیجان‌زده کرد. سرپرست گروه باستان‌شناسی این کاوش هم آن را کشفی منحصر به فرد خواند که سابقه سکونت در محدوده شهری تهران را به هزاره پنجم پیش از میلاد می‌رساند. هر چند این سوال همچنان به قوت خود باقی ماند، آیا از کشف یک اسکلت و چند تکه سفال می‌توان به این نتیجه رسید که قدمت تهران 7 هزار ساله است؟ احسان (اسماعیل) یغمایی، باستان‌شناس نام آشنای ایران در پاسخ به این سوال به CHN می‌گوید: «من با اینکه دستاوردهای این کاوش را از نزدیک ندیدم اما عکس منتشر شده از آن نشان می‌دهد که حفاری خوبی صورت گرفته با این حال خیلی جسارت می‌خواهد که با پیدا کردن یک اسکلت قدمت جایی را به عقب برد.» او معتقد است که بسیاری از متون باقی مانده، از تهران به عنوان یک ده کوچک نام می‌برند، بنابراین باید دستاوردهای باستان‌شناسان به اندازه‌ای غنی باشد که بتوانند قدمت یک مکان را تعیین کند.» به گفته این باستان‌شناس، شهر، ماندگاری، سکونت و گذر هر کدام معانی ویژه خود را در باستان شناسی دارند. نمی‌شود از یک گور تک افتاده نتیجه گیری کرد که این مکان شهر، ماندگاری یا سکونتگاه بوده است. او باز تاکید می‌کند که با یک «تک خاکسپاری» نمی‌توان نتیجه گرفت که تهران، شهر در شکل وسیع آن یا یک سکونتگاه در شکلی کوچکتر است. یغمایی از رسمی‌ قدیمی یاد می‌کند و می‌گوید:«هنوز هم رسم است، وقتی فردی در مسافرت می‌میرد، او را در جایی که از دنیا رفته، به خاک می‌سپارند. بنابراین یک «تک خاکسپاری» دلیل کافی برای اینکه سکونت جایی به هزاره پنجم پیش از میلاد باز می‌گردد، نیست. یک باستان‌شناس باید خیلی از نشانه‌ها را باید کنار هم بگذارد و سپس نتیجه‌گیری کند. این در حالی است که محمد اسماعیل اسماعیلی جلودار، سرپرست هیأت باستان‌شناسی در خیابان مولوی تهران در مصاحبه‌های خود عنوان کرده که مواد فرهنگی این دوره کاملا شناخته‌شده است و در این مکان سفال‌ها و مواد فرهنگی به همراه شواهد اندکی از معماری به دست آمده که دوره استقرار در این محوطه را به دوره سیلک یعنی 2 و 7هزار سال پیش می‌رسد. یغمایی می‌گوید: «اگر سفال‌های به دست آمده برای دوره چشمه علی باشد، امری طبیعی است. ممکن است که فرد از چشمه‌علی به جایی دیگر در حال سفر بوده و در مسیر خود مرده و از آنجاییکه وقتی فردی می‌میرد به دلیل اعتقاد به دنیای پس از مرگ، اشیاء‌اش را با او دفن می‌کنند، اشیاء او نیز با خودش دفن شده است.» به گفته او، امروز وقتی ایلاتی‌ها کوچ می‌کنند و به ییلاق یا قشلاق می‌روند، اگر در این راه یکی از افراد کوچانده پیر یا جوان بمیرد. او را در چند گورستان میان راه به خاک می‌سپارند. اگر شما از ایذه به دشت گل یا دشت سوسن که مسیر راه ییلاق و قشلاق بختیاری‌هاست بروید، در چند جا گورستان‌هایی می‌بینید، بدون آنکه نشانه‌ای از ماندگاری یا سکونت در دور و بر آن‌ها دیده شود. این‌ها در واقع خاکسپاری ایلات کوچانده است. حال پرسش این است آیا فرد به خاک سپرده شده در میدان مولوی تهران یک مسافر از یک کاروان یا کوچانده یک ایل بوده است؟ یا نشانه‌هایی چون اتاق، اجاق و اشیاء روزمره زندگی نشان از یک سکونت یا ماندگاری ( نه نشانه‌های یک شهر) در آن محوطه پیدا شده است؟ به گفته او حتی در کاوش‌های قیطریه، آقای کامبخش فر، سرپرست هیات باستان‌شناسی قیطریه در نتیجه تحقیقاتش عنوان کرد که اینجا یک گورستان است و دلیلی بر سکونت مردم نمی‌شود. با اینکه گورستان قیطریه بسیار بزرگ بود. یغمایی می‌گوید:«به فرض محال اگر یافته‌هایی معماری و خاکسپاری‌های دیگر به دست آید، همه دال بر ماندگاری است نه شهر. چراکه شهر، سکونت، ماندگاری، تک خاکسپاری و گورستان هر یک مفاهیم خاص خود را دارد.» 

قبرستان پرلاشز در فرانسه

این گورستان در منطقه 20 پاریس قرار دارد و از سال 1994 جزو بناهای تاریخی فرانسه به ثبت رسید. پس از انقلاب کبیر فرانسه، گورستان‌ها بر طبق قانون جدید کمون پاریس به خارج از شهر منتقل شدند. به همین دلیل باغ بزرگی که استراحتگاه «پدر لاشز»، کشیش مورد اعتماد لویی چهاردهم بود، توسط شهرداری در سال 1803 خریداری و در اختیار «آلکساندر تئودور برونیار»، معمار معروف آن زمان قرار گرفت و در سال 1804 گشوده شد. پرلاشز به هیچکدام از گورستان‌های دنیا شبیه نیست. این گورستان در شرق پاریس به سبک باغ‌های انگلیسی ساخته شد، ولی به مرور زمان و با مدرن شدن پاریس تغییر کرده است. در این باغ که 44 هکتار مساحت دارد، حدود 5 هزار درخت وجود دارد و بزرگترین پارک پایتخت فرانسه نیز به شمار می‌آید. هرساله حدود 2 میلیون توریست به علاوه پاریسی‌ها برای بازدید به پرلاشز می‌روند. در این گورستان مقبره چهره‌های مشهور فرانسوی و جهانی فراوان به چشم می‌خورد. از میان چهره‌های فرانسوی می‌توان به گی یوم آپولینر، انوره دوبالزاک، آلفونس دوده، مارسل پروست، کولت؛ نویسنده داستان‌های کوتاه، آنری ورنوی، کارگردان و ادیت پیاف و ایوو مونتان، خوانندگان مردمی دهه 60 اشاره کرد. همچنین از چهره‌های مشهور غیر فرانسوی نیز می‌توان به اسکار وایلد، نویسنده ایرلندی، فردریک شوپن، مویسقیدان لهستانی، صادق هدایت نویسنده ایرانی، جیم موریسون، خواننده آمریکایی اشاره کرد. صادق هدایت در پاریس دیده از جهان فرو بست و مقبره وی در میان بزرگترین شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی فرانسه و دنیا در قطعه 85 این قبرستان قرار دارد. پرلاشز نمادی از گوناگونی انسان‌ها و در عین حال برابری آنهاست. کاتولیک، پروتستان، ارتودوکس، یهودی، مسلمان، بودایی و معتقدان به سایر ادیان و اندیشه‌ها در کنار یکدیگر دفن شده‌اند. همچنین در این گورستان برای کسانی که براساس آئین یا وصیت‌شان باید سوزانده شوند، محلی برای سوزاندن اجساد وجود دارد. دیوار معروف Communard که سمبل آزادیخواهی و آرمان طلبی مردم فرانسه است، نیز در این گورستان قرار دارد. همان دیواری که در 28 ماه مه سال 1871 تعداد 147 نفر از رهبران احزاب مختلف پاریس پس از شکست، در پای آن به گلوله بسته شدند. برای رفاه گردشگران، شهرداری پاریس گردش‌های گروهی منظمی همراه با راهنما برای نشان‌ دادن گورهای معروف و توضیح شرح حال‌های مختصری از آنها ترتیب داده است. ممنوعیت همراه داشتن سگ یا حیوانات خانگی دیگر، بالارفتن از درختان یا بناهای یادبود، فروافکندن آنها، تخریب یا حک کردنشان، استفاده از الکل یا وسایل برپایی پیک‌نیک، استفاده از دستگاه پخش صوت یا آلات موسیقی، استفاده از دوچرخه یا وسایل نقلیه‌ شخصی بدون مجوز، فعالیت‌های تبلیغاتی یا سینمایی و دادن انعام به کارکنان گورستان از جمله مقررات داخلی است که باید توسط گردشگران و بازدید کنندگان رعایت شود. پرلاشز دارای وب‌سایتی است که می‌توان از طریق دوربین وارد گورستان شد و به بازدید از آن پرداخت. بر اساس آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی منابع جهانی این قبرستان بیشترین بازدید کننده را در جهان دارد. یکی از علل این موضوع وجود قبر شخصیت‌های بزرگ تاریخی و اجتماعی فرانسه و دنیا است. شخصیت‌هایی که از حدود 200 سال پیش در اینجا دفن شده اند. همچنین آرامگاه سربازان جنگ جهانی اول نیز در این قبرستان قرار دارد. آرامستان پرلاشز مشهورترین و پربازدیدترین گورستان جهان است. مشاهیر زیادی در این آرامستان قدیمی پاریس به خواب ابدی فرو رفته اند. از سال ۱۷۸۶ ساخت گورستان در شهر پاریس ممنوع شده بود. آرامستان پرلاشز در سال ۱۸۰۴ توسط ناپلئون بناپارت که در آن زمان کنسول اول بود، بنا شد و بر طبق دستور وی، درهایش را به روی همه ی شهروندان صرف نظر از نژاد و مذهبشان گشود. نخستین میهمان ابدی این آرامستان، دختر ۵ ساله ای به نام آدلاید بوده است. از آنجا که پرلاشز آن زمان از شهر فاصله داشت، تعداد کمی از پاریسی ها به خاکسپاری بستگانشان در آنجا رضایت می دادند و این روند ادامه داشت تا بقایای اجساد لا فونتن و مولیر به آنجا انتقال یافت و از آن پس بود که پاریسی ها پرلاشز را به رسمیت شناختند. با آنکه بسیاری از منابع، تعداد افراد دفن شده در آن را به اشتباه ۳۰۰,۰۰۰ نفر برآورد کرده اند، طبق آمار سایت رسمی پرلاشز، این تعداد از مرز ۱,۰۰۰,۰۰۰ نفر گذشته است. درهای آرامستان تا ساعت ۵ عصر به روی بازدید کنندگان باز است. از آنجا که صبح را در موزه لوور گذرانده بودیم، حدود ساعت ۴ به پرلاشز رسیدیم و متاسفانه فرصت بسیار اندک بود و نتوانستیم آن طور که باید، آرامستان را بگردیم. پس از روی نقشه یک مسیر انتخاب کردیم تا ابتدا مقبره هایی که دیدنشان برایمان در اولویت بود را بیابیم.